Zgodnie z zapowiedzią w dzisiejszym wpisie przeczytacie o jednym testamentów przewidzianych przez kodeks cywilny.
Na start przypomnę, że tych rodzajów/form testamentów jest sześć.
Dzielą się na testamenty zwykłe (art. 949-951 KC):
1) testament holograficzny,
2) testament notarialny,
3) testament allograficzny,
oraz na testamenty szczególne (art. 952-954 KC:
4) testament ustny,
5) testament podróżny,
6) testament wojskowy;
Dziś omówię testament holograficzny.
Jest on najpowszechniejszą formą testamentu, nazywany po prostu pisemnym, własnoręcznym. Polega on na napisaniu (w całości!) pismem ręcznym, podpisaniu go i opatrzeniu datą (co nie zawsze jest konieczne).
Własnoręczność
Niezwykle istotnym jest, że testament ma być napisany w całości przez spadkodawcę. Nieważny więc będzie testament napisany na komputerze, wydrukowany i podpisany. Również nieważny będzie testament napisany przez kogoś innego odręcznie a tylko podpisany przez spadkodawcę. Treść testamentu powinna uwidaczniać indywidualne cechy pisma testatora. Ma to umożliwić potwierdzenie, że to on dokonał danych rozrządzeń. Własnoręczne spisanie testamentu ogranicza również możliwość jego podrobienia. Pismo testatora musi być czytelne dla innych osób, w przeciwnym razie nie będzie możliwości odtworzenia treści jego ostatniej woli. Wymóg spisania testamentu pismem ręcznym będzie spełniony także wtedy, gdy testator, który jest osobą niepełnosprawna fizycznie, posłuży się inną niż ręka, zazwyczaj używaną przez niego częścią ciała (np. ustami, nogą) lub protezą. Ze względu na brak indywidualizacji cech pisma trzeba natomiast wykluczyć możliwość skorzystania przez osobę niewidomą z pisma Braille’a. Należy podkreślić, że testator może sporządzić testament w dowolnym znanym mu języku, posługując się dowolną formą literacką (np. wierszem). Nie ma również znaczenia za pomocą jakiego narzędzia pisarskiego zostanie sporządzony testament (np. ołówek, pióro, długopis) ani na jakim materiale piśmienniczym (np. papier, pergamin, skóra, płótno, serwetka). Testament może być sporządzony na jednej lub kilku kartkach, z tym że pomiędzy poszczególnymi kartkami powinna istnieć więź materialna np. numeracja, odpowiednia wzmianka (choćby verte) lub po prostu spięcie zszywaczem oraz więź intelektualna (np. kontynuacja myśli, dalszy ciąg zdania).
Podpis
Podpis, który spadkobierca umieszcza w testamencie holograficznym umożliwia identyfikację osoby testatora. Ponadto wskazuje, że miał on wolę i świadomość testowania, a także świadczy o tym, że testament został ukończony. Kodeks cywilny nie określa żadnych szczegółowych wymagań, jakim podpis musi odpowiadać. W orzecznictwie przyjmuje się, że co do zasady powinno to być imię i nazwisko. Za dopuszczalne uznaje się jednak również posłużenie się pierwszą literą imienia i nazwiskiem, a także samym nazwiskiem, a w przypadku nazwiska dwuczłonowego – jednym z nazwisk. Dopuszczalne jest też podpisanie się pseudonimem, jeżeli spadkodawca stale się nim posługiwał, dotyczyć to będzie np. artystów posługujących się stale pseudonimem. Za podpis nie mogą być uznane parafa ani inicjały. Do podpisu również odnosi się wymóg jego sporządzenia pismem ręcznym. Niedopuszczalne jest utrwalenie go inną techniką, w szczególności odbicie faksymile, użycie pieczątki lub wydruku komputerowego. Powszechnie przyjmuje się, że podpis powinien się znaleźć pod tekstem dokonanych rozrządzeń. Ze względu na wielość możliwych sytuacji życiowych należy, co do zasady, zaakceptować stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w uchwale z 5.04.1992 r., w sprawie o sygnaturze III CZP 41/92, iż w razie zamieszczenia podpisu w innym miejscu testament jest ważny tylko wówczas, gdy związek podpisu z treścią rozrządzeń jest oczywisty.
Data
Kodeks cywilny wymaga, aby testament własnoręczny został opatrzony datą. Data służy usunięciu wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu oraz co do treści testamentu co do wzajemnego stosunku kilku testamentów, a także co do ważności testamentu (np. data może mieć znaczenie przy badaniu grafologicznym oryginalności podpisu spadkodawcy). Nie można wykluczyć oznaczenia daty w sposób niestandardowy, np. Wigilia 2019 roku lub w dniu moich czterdziestych urodzin. Oznaczenie godziny i minuty sporządzenia testamentu co do zasady nie jest konieczne. W przypadku jednak gdy testator spisał kilka testamentów tego samego dnia, dokładne określenie chwili sporządzenia każdego z nich okaże się pomocne przy ustalaniu ostatecznego kształtu rozrządzeń spadkodawcy. Należy podkreślić, że brak daty nie zawsze skutkuje nieważnością testamentu. Nieważność nie nastąpi, jeżeli brak daty nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów. Jeśli spadkodawca sporządził jeden testament to brak daty nie rodzi wątpliwości, który z testamentów powstał jako ostatni.