Rozpoczynamy dziś cykl dotyczący szeroko pojętego prawa spadkowego.
Zaczniemy od testamentu. Tego czym jest i od jego rodzajów.
Testament w znaczeniu klasycznym to jednostronna czynność prawna.
Testament jest czynnością prawną:
– osobistą – może zawierać rozrządzenie tylko jednego spadkodawcy i nie może być sporządzony lub odwołany przez przedstawiciela;
– odwołalną – spadkodawca może w każdej chwili odwołać swój testament (tak w całości jak i w części);
– dokonywaną w formie zastrzeżonej pod rygorem nieważności – wyróżniamy testament holograficzny, notarialny, allograficzny, ustny, podróżny oraz wojskowy (o rodzajach testamentów opowiem Wam w kolejnym wpisie);
Testament jest czynnością prawną mortis causa czyli dokonywaną na wypadek śmierci, a co za tym idzie nie wywołuje wcześniej niż po śmierci spadkodawcy skutków prawnych.
Ścisłe wskazanie jakie rozrządzenia mogą lub muszą być zawarte w treści czynności prawnej aby można taką czynność nazywać testamentem wciąż wywołują kontrowersje.
Należy sobie postawić pytanie, czy do ważności testamentu konieczne jest powołanie spadkobiercy?
Nie!
Testament można ograniczyć np. tylko do wyłączenia potencjalnego spadkobiercy (ustawowego) od dziedziczenia. Mamy wtedy do czynienia z tzw. testamentem negatywnym.
Z przepisów Kodeksu Cywilnego wynika, że rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można tylko i wyłącznie przez testament. Jednakże zawarcie w takim oświadczeniu jedynie postanowień o charakterze niemajątkowym (np. polecenie lub ustanowienie wykonawcy testamentu) nadal stanowić będzie ważnie sporządzony testament. Tego rodzaju testament będzie na swój sposób stanowił potwierdzenie ustawowego porządku dziedziczenia (któremu również poświęcimy odrębny wpis!).
Swoboda testowania
Jest to pojęcie stworzone przez doktrynę i judykaturę i oznacza zakres uprawień pozwalających spadkodawcy dysponować swoim majątkiem na wypadek śmierci. Właśnie w sposób SWOBODNY (a czy do końca tak swobodny dowiecie się z wpisu o zachowku).
Stwierdzenie nieważności testamentu
Sporządzony przez spadkodawcę testament może okazać się nieważny. Sankcja nieważności, przewidziana w Kodeksu Cywilnego, występuje w następujących przypadkach:
1) testament zawiera rozrządzenia więcej niż jednego spadkodawcy (art. 942) – nawet jeśli mamy wspólność małżeńską majątkową to nadal każdy z małżonków obowiązany jest sporządzić testament osobiści, nie może być on wspólny;
2) testament został sporządzony przez osobę niemającą pełnej zdolności do czynności prawnych (art. 944 § 1), przez przedstawiciela (art. 944 § 2) lub oświadczenie spadkodawcy było obarczone wadami (art. 945):
a) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
b) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
c) pod wpływem groźby.
3) testament został sporządzony z naruszeniem przepisów o formie (art. 958);
4) spadkobierca został powołany pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, a z treści testamentu lub okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia spadkobierca nie zostałby powołany (art. 962);
5) w treści testamentu spadkodawca zawarł podstawienie powiernicze, a z treści testamentu lub okoliczności wynika, że bez takiego ograniczenia spadkobierca nie zostałby powołany (art. 964).
Testament, jak każda czynność prawna, ponadto może być nieważny, jeżeli jego treść jest sprzeczna z ustawą, z zasadami współżycia społecznego lub ma na celu obejście ustawy (art. 58).
W kolejnych wpisach dowiecie się m.in. o rodzajach testamentów, o kolejności w dziedziczeniu ustawowym oraz o instytucji zachowku.