Kolejny wpis dotyczący KPA dotyczy odwołania oraz zażalenia, czyli środków zaskarżenia w postępowaniu administracyjnym. Zagadnienia te uregulowane są w rozdziałach 10 i 11, obejmują art. od 127 do 144 KPA.
Mając na uwadze treść przepisów wskazać należy, że od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji. Wyjątkiem jest sytuacja następująca kiedy to od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze nie służy odwołanie, jednakże strona niezadowolona z decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy; do wniosku tego stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji.
Strona wnosi odwołanie w terminu (co do zasady) 14 dni od doręczenia jej decyzji, zaś w przypadku ustnego ogłoszenia decyzji – od dnia jej ogłoszenia stronie. Odwołanie wnosi się do właściwego organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który decyzję wydał. Organ administracji publicznej, który wydał decyzję, obowiązany jest przesłać odwołanie wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu w terminie siedmiu dni od dnia, w którym otrzymał odwołanie.
W trakcie biegu terminu do wniesienia odwołania strona może zrzec się prawa do wniesienia odwołania wobec organu administracji publicznej, który wydał decyzję. Z dniem doręczenia organowi administracji publicznej oświadczenia o zrzeczeniu się prawa do wniesienia odwołania przez ostatnią ze stron postępowania, decyzja staje się ostateczna i prawomocna.
Odnosząc się do samej treści odwołania wskazać należy, że nie wymaga ono szczegółowego uzasadnienia. Wystarczy, jeżeli z odwołania wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji. Przepisy szczególne mogą ustalać inne wymogi co do treści odwołania.
Niezwykle istotnym jest, iż przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie ulega wykonaniu zaś wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje jej wykonanie. Wyjątki od tej zasady są następujące:
- decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalności;
- decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy.
Jednakże organ odwoławczy może w uzasadnionych przypadkach wstrzymać natychmiastowe wykonanie decyzji.
Ponadto, decyzja podlega wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania, jeżeli jest zgodna z żądaniem wszystkich stron lub jeżeli wszystkie strony zrzekły się prawa do wniesienia odwołania.
W przypadku gdy odwołanie wniosły wszystkie strony, a organ administracji publicznej, który wydał decyzję, uzna, że to odwołanie zasługuje w całości na uwzględnienie, może wydać nową decyzję, w której uchyli lub zmieni zaskarżoną decyzję.
Jeśli istnieje takie żądanie strony organ odwoławczy może przeprowadzić na jej żądanie (lub z urzędu) dodatkowe postępowanie w celu uzupełnienia dowodów i materiałów w sprawie albo zlecić przeprowadzenie tego postępowania organowi, który wydał decyzję.
Strona może również cofnąć odwołanie przed wydaniem decyzji przez organ odwoławczy. Organ odwoławczy nie uwzględni jednak cofnięcia odwołania, jeżeli prowadziłoby to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny.
Wyróżniamy następujące rodzaje decyzji organu odwoławczego:
- utrzymanie w mocy zaskarżonej decyzji;
- uchylenie zaskarżonej decyzji w całości albo w części i w tym zakresie orzeczenie co do istoty sprawy albo uchylając tę decyzję – umorzenie postępowanie pierwszej instancji w całości albo w części;
- umorzenie postępowanie odwoławczego.
Organ odwoławczy może również uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji, gdy decyzja ta została wydana z naruszeniem przepisów postępowania, a konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie. Przekazując sprawę, organ ten powinien wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy.
Organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny.
Należy również wspomnieć o instytucji zażalenia, pokrótce wspominanego w poprzednich wpisach. Mianowicie, na wydane w toku postępowania postanowienia, służy stronie zażalenie, gdy kodeks tak stanowi. Zażalenie wnosi się w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia postanowienia stronie, a gdy postanowienie zostało ogłoszone ustnie – od dnia jego ogłoszenia stronie.
Postanowienie, na które (zgodnie z przepisami) nie służy zażalenie, strona może zaskarżyć tylko w odwołaniu od decyzji.
Wniesienie zażalenia (co do zasady w przeciwieństwie do odwołania) nie wstrzymuje wykonania postanowienia, jednakże organ administracji publicznej, który wydał postanowienie, może wstrzymać jego wykonanie, gdy uzna to za uzasadnione.