Dzisiejszy wpis poświęcony będzie trzeciej instytucji Kodeksu Karnego Skarbowego dotyczącej (mając na uwadze nazwę rozdziału 2 KKS) zaniechania ukarania sprawcy, a mianowicie odstąpienie od wymierzenia kary i środka karnego (art. 19 KKS).
Samo odstąpienie od wymierzenia kary polega na rezygnacji z wymierzenia kary sprawcy, przy jednoczesnym orzeczeniu względem niego środków karnych, w sytuacji gdy istnieje możliwość ich orzeczenia (art. 19 § 1 KKS).
Oznacza to, że faktycznie odstąpienie od wymierzenia kary jest formalnie skazaniem sprawcy, a więc nie można tutaj utrzymywać, że chodzi o zaniechanie ukarania sprawcy. Należy więc wskazać, co zaznaczyłem na początku, że ustawodawca dość niefortunnie umieścił ten przepis w rozdziale dotyczącym zaniechania ukarania. Orzeczenie wobec sprawcy środków karnych ma spełniać takie cele, jakie zostałyby osiągnięte w przypadku wymierzenia kary.
Odstąpienie od ukarania wyzwala negatywne skutki skazania. Wskazać należy, że tylko od dobrej woli sądu zależeć będzie orzeczenie odstąpienia od wymierzenia kary i środka karnego, albowiem sąd stosuje je według własnego uznania w wypadkach przewidzianych w ustawie.
KKS wskazuje, że sąd ma możliwość użyć opisywanej instytucji wobec sprawcy przestępstwa skarbowego w sytuacji:
- gdy stopień społecznej szkodliwości czynu nie jest znaczny (art. 19 § 1 pkt 1 KKS)
- albo wobec sprawcy wykroczenia skarbowego w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie ze względu na charakter i okoliczności wykroczenia skarbowego, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz jego zachowanie się po popełnieniu tego wykroczenia (art. 19 § 1 pkt 2 KKS).
Każdy przypadek rozpatrywany jest przez sąd indywidualnie zaś pojęcie, choćby, właściwości i warunków osobistych sprawcy jest pojęciem nieostrym, pozostawiającym szerokie pole do interpretacji (i zapewne czasami również do nadinterpretacji oraz nadużyć).
Odstąpienie od wymierzenia kary występuje w dwóch postaciach:
- pełnej (gdy odstąpienie obejmuje także środek karny);
- niepełnej (gdy odstąpiono od wymierzenia kary, lecz orzeka się środek karny).
Sąd, odstępując od wymierzenia kary, może orzec środek karny, jeżeli zachodzą warunki takiego orzeczenia i jeżeli zostaną dzięki temu spełnione cele kary. Należy podkreślić, że wyrok, w którym orzeka się odstąpienie od wymierzenia kary, nie jest wyrokiem uniewinniającym. Odstąpienie od wymierzenia kary, wymaga bowiem uprzedniego ustalenia, że sprawca jest winien popełnienia przestępstwa skarbowego albo wykroczenia skarbowego. Istotę konstrukcji wyraża dopuszczalność odstąpienia od wymierzenia kary, chociaż jest możliwe orzeczenie środka karnego (art. 22 § 2 pkt 2–6, art. 47 § 2 pkt 2 i 3 KKS).
Przepis stanowi, że sąd (art. 19 § 3 KKS) odstępując od wymierzenia kary, może również odstąpić od orzeczenia środka karnego, chociażby jego orzeczenie było obowiązkowe. Nie można jednak odstąpić od wymierzenia środka karnego przepadku przedmiotów, których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przechowywanie, przewóz, przenoszenie lub przesyłanie jest zabronione. W takiej sytuacji przepadek jest bowiem obligatoryjny (art. 29 pkt 4 KKS).
Tym wpisem kończymy krótki cykl dotyczący KKSu i instytucji pozwalających uniknąć skazania.