Dzisiejszy wpis będzie poświęcony zagadnieniu dotyczącym dowodów w postępowaniu administracyjnym. Kwestie dowodowe uregulowane są w przepisach art. 75 – 88a Kodeksu Postępowania Administracyjnego.
Z uwagi na objętość materii omówię tylko wybrane zagadnienia.
Wszelkie wywody rozpocząć należy od stwierdzenia, że jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny. Niezwykle interesującym zagadnieniem jest ocena czy dowód jest „sprzeczny z prawem” czy nie. Z pewnością dowodem sprzecznym z prawem będzie dowód zmierzający do naruszenia prawa do prywatności czy dóbr osobistych oraz zakazy dowodowe uregulowane w art. 82 KPA.
Wniosek dowodowy strony zostanie uwzględniony w sytuacji, gdy okoliczność, którą ma ten wniosek wykazać ma znaczenie dla prowadzonej sprawy. Spełnienie warunku „istotności” dowodu dla rozstrzygnięcia danej sprawy skutkuje powstaniem obowiązku uwzględnienia wniosku dowodowego. Należy jednakże mieć na uwadze fakt, że przepis ten odwołuje się do okoliczności podlegającej udowodnieniu, a więc tezy dowodowej, nie zaś do kategorii dowodów, które mają być przeprowadzone. Oczywistym jest, że nie wszystkie dowody na tę samą okoliczność powinny być wykorzystane. W orzecznictwie ukształtował się pogląd, nawiązujący do zasady ekonomii procesu, wedle którego organ powinien posługiwać się najmniej skomplikowanymi środkami dowodowymi (zob. wyrok NSA z 4.01.2018 r., I FSK 1507/17). W praktyce oznacza to, że jeśli daną okoliczność można wykazać np. za pomocą dokumenty urzędowego lub zeznań trzech świadków to należy posiłkować się dokumentem (ekonomia procesu).
Należy również podkreślić, że strona powinna być zawiadomiona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem. Ponadto strona ma prawo brać udział w przeprowadzeniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym i stronom oraz składać wyjaśnienia.
Wspomniane na wstępie zakazy dowodowe reguluje art. 82 KPA. Posiłkując się przepisem należy wskazać, że świadkami nie mogą być:
1) osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń;
2) osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały w trybie określonym obowiązującymi przepisami zwolnione od obowiązku zachowania tej tajemnicy;
3) duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.
Punkty 2 i 3 raczej nie budzą wątpliwości, skupmy się więc na stwierdzenie kim jest osoba „niezdolna do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń”. I tak, posiłkując się stanowiskiem doktryny i judykatury należy wskazać, że niezdolność do spostrzegania może mieć charakter trwały, wynikający z upośledzenia określonych zmysłów, bądź przemijający, jeżeli wywołana jest przejściową przeszkodą, np. pozostawaniem w stanie narkozy, zażyciem leków lub innych substancji ograniczających rejestrowanie zmysłowe. Zaś niezdolność komunikowania spostrzeżeń polega na tym, że świadek wprawdzie zarejestrował za pomocą swoich zmysłów określone fakty, lecz nie jest zdolny do ich zrelacjonowania. Niezdolność ta również może mieć charakter trwały, jeżeli świadek dotknięty jest upośledzeniem uniemożliwiającym komunikowanie się, bądź przejściowy, jeżeli możność relacji jest wprawdzie zakłócona, ale po upływie pewnego czasu powróci (zob. Chróścielewski Wojciech (red.), Kmieciak Zbigniew (red.), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz do art. 82 KPA).
Odnosząc się do roli świadka w postępowaniu administracyjnym należy pamiętać, że nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, z wyjątkiem małżonka strony, wstępnych (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zstępnych (dzieci, wnuczęta, prawnuczęta) i rodzeństwa strony oraz jej powinowatych pierwszego stopnia, jak również osób pozostających ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo odmowy zeznań trwa także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Zaś w wyjątkowych sytuacjach świadek może odmówić odpowiedzi na konkretne pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich wymienionych powyżej na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.
Całość przepisy wydaje się dość jasna, warto jednakże odnieść się do pojęcia „hańby”, odnosi się ono do powszechnie wyznawanego systemu wartości. Mowa tu więc np. o sytuacji, w której udzielenie odpowiedzi na pytanie narazi na niesławę, utratę uznanie społecznego, umniejszenie czci etc. Ocena czy coś może narazić na hańbę czy nie powinna być dokonywana obiektywnie a nie subiektywnie, w odniesieniu do danej społeczności, kultury.
Dowodami w postępowaniu administracyjnym mogą być również:
– opinia biegłego (art. 84 KPA),
– oględziny (art. 85 KPA),
– przesłuchanie strony (art. 86 KPA);